آرپژ یکی از مهم‌ترین تکنیک‌های نواختن در موسیقی است که در اجرای آکوردها به‌کار می‌رود. در این تکنیک، نوازنده به‌جای نواختن همه نت‌های یک آکورد به‌صورت همزمان، آن‌ها را به‌صورت ترتیبی و تک‌به‌تک می‌نوازد. این تکنیک در ابتدا مختص ساز هارپ بود اما به‌مرورزمان، در بسیاری از سازهای دیگر مانند گیتار و پیانو نیز استفاده شد. این روش برای ایجاد تنوع، زیبایی و پیچیدگی در ملودی قطعات موسیقی بسیار موثر است. اگر به دنبال مهارت‌آموزی جدی در حوزه موسیقی هستید، باید به‌خوبی این مفهوم را بشناسید.
ریشه تکنیک آرپژ از کجاست؟
ریشه کلمه «Arpeggio» به معنای نواختن روی چنگ، از کلمه ایتالیایی «arpeggiare» گرفته شده است. کلمه «Arpa» در زبان ایتالیایی به معنای هارپ درنظرگرفته می‌شود. اصطلاح «آرپژ» در ابتدا برای توصیف نوعی نواختن روی هارپ استفاده می‌شد که نت‌های یک آکورد به ترتیب متوالی نواخته می‌شدند. به‌همین دلیل، عده‌ای با شنیدن این اصطلاح آن را با نوعی از ساز هارپ اشتباه می‌گیرند. با گذشت زمان، این واژه به یک تکنیک مهم در نواختن سازهای مختلف و به‌طور کلی، برای ایجاد ملودی تبدیل شد.
یادگیری آرپژ چه ضرورتی دارد؟
یادگیری این تکنیک تنها به توسعه مهارتهای نوازندگی کمک نمی‌کند. در کنار آن، در افزایش تنوع و زیبایی قطعات موسیقی و بهبود فهم و ارتباط با ساختار آکوردها نیز نقش دارد. اگر قصد یادگیری عمیق موسیقی را دارید، باید مهارتهای تکنیکی خود را افزایش دهید. یادگیری این روش، چندین مزیت و ضرورت عمده برای نوازندگان دارد:
آفرینش ساختارهای ملودیک
با استفاده از تکنیک آرپژ، می‌توانید تنوع در نواختن قطعه‌های مختلف را افزایش دهید. با این روش نواختن، این امکان را دارید تا از ترکیب نت‌های آکورد به شیوه‌ای جدید بهره ببرید. این امر به نوآوری و خلاقیت موسیقایی کمک می‌کند.
اجرا و نواختن به این شیوه، به نوازنده امکان می‌دهد تا بین نت‌های سولو و آکوردهای زیرین بهترین تطبیق هارمونیک را به‌وجود آورد. این امکان را دارید تا به‌جای آنکه تمام نت‌های یک آکورد را به‌صورت همزمان بنوازید، نت‌ها را با فاصله زمانی نواخته و بدین ترتیب، ریتم‌های جدید و جذابی به‌وجود می‌آید.
تقویت فهم موسیقایی از آکوردها
با آرپژ کردن آکوردها به‌ترتیب نت به نت، نوازنده بیشتر به جزئیات آن و ترکیب نت‌هایی که آکورد را تشکیل می‌دهند، توجه دارد. این امر باعث می‌شود که نوازنده عمیقا درک کند که هر نت چگونه به ساختار و صدای کلی آکورد کمک می‌کند.
بدین ترتیب، فهم ساختار هارمونیک و توالی نت‌ها بسیار آسان‌تر خواهد شد. این مفهوم، برای طراحی هارمونی‌های جدید و متنوع موسیقی بسیار مفید است. به‌طور کلی، این روش نواختن، به تفکر نت به نت، فهم بهتر ساختارهای هارمونیک، عمیق‌کردن درک ملودیک و اجرای سازگار آکوردها کمک می‌کند.
افزایش مهارتهای دستی
این تکنیک در تقویت مهارتهای دستی نوازنده نقش زیادی دارد. استفاده ماهرانه از انگشتان برای نواختن نت‌های آرپژ، در انعطاف و قدرت بیشتر آن تاثیرگذار است. ضمن آنکه در افزایش سرعت نواختن و داشتن ریتمی منظم نیز نقش مهمی دارد. با تمرین مدام این تکنیک، هماهنگی ریتمیک بین دست راست و چپ بیشتر خواهد شد. کنترل انگشتان و ایجاد سازگاری و تعادل هارمونیک، برای افزایش مهارت و دقت نوازنده اهمیت دارد.
آرپژ برای کدام سازها به کار برده می‌شود؟
همان‌طور که گفته شد، این اصطلاح با وجود ریشه داشتن در ساز هارپ، از آن گستره فراتر رفته است. به‌طوری‌که امروزه، آکوردهای آن به‌طور منظم در سازهای گیتار و پیانو به کار برده می‌شوند. این تکنیک برای سازهای دیگر هم به‌کار برده می‌شود؛ زیرا تقریبا هر ساز ملودیکی می‌تواند یک نت را در یک‌زمان به‌صورت تکی بنوازد.
زمانی‌که گیتاریست یا پیانیست در یک نت حرکت می‌کند، در حال استفاده از این روش است. در این سازها، گروهی از نت‌ها به‌صورت همزمان و گروهی به‌صورت جداگانه و تک‌به‌تک زده می‌شوند. هر چند نحوه استفاده از آن در این دو ساز کمی تفاوت دارد، اما معمولا افراد با تمرین مداوم و شرکت در کلاس آموزش پیانو و گیتار، در این روش مهارت می‌یابند.
نواختن آرپژ روی گیتار
نوازندگان گیتار در همه ژانرها، به‌ویژه نوازندگان کلاسیک و جاز، از این تکنیک در نواختن روزمره خود بهره می‌برند. درواقع، این تکنیک در نواختن گیتار بسیار معمول‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کنید. با استفاده از آن، گیتاریست‌ها و هنرجویان، به‌جای نواختن همه نت‌ها، آن‌ها را به ترتیب می‌نوازند.
کاری که در نواختن این ساز معمول و دقیقا مطابق تعریف این تکنیک نیز است. به‌طور کلی، سه راه برای به‌کارگیری این تکنیک در گیتار وجود دارد:
فینگرپیکینگ (Fingerpicking)
در این روش، از انگشتان برای نواختن تک‌به‌تک نت‌ها استفاده می‌کنید. یک روش رایج و بسیار متداول در نواختن گیتار است که با ماهیت تکنیک موردنظر هم‌خوانی دارد. معمولا انگشت اشاره و انگشت میانی بیشترین کار را انجام می‌دهند.
فلت‌پیکینگ Flatpicking))
فلت‌پیکینگ همان نواختن ساز گیتار با استفاده از انگشتان یعنی قرارگرفتن سیم بین انگشت شست و انگشتی دیگر است. به عمل انجام‌شده در این روش، پیک می‌گویند. شما با هر پیک و با الگوگیری از این تکنیک، این امکان را دارید تا صداهای دقیق و سریعی تولید کنید.
سوییپ‌پیکینگ ( (Sweep Picking
این روش معمولا برای نواختن آرپژهای چند سیمی استفاده می‌شود. در این روش، پیک به‌طور متوالی از سیمی به سیم دیگر حرکت می‌کند. سوییپ‌پیکنیگ، برای نوازندگانی که به‌دنبال سرعت بالا و صدای گوش‌نواز هستند مناسب است.
نواختن آرپژ روی پیانو
پیانیست‌ها در موسیقی کلاسیک و موسیقی عامه‌پسند با آرپژها مواجه می‌شوند. قطعات معروف ادبیات موسیقی کلاسیک، مانند سونات مهتاب بتهوون و هنر فوگ باخ، با بهره‌گیری از همین تکنیک پیانو ساخته شده‌اند. حتی تک‌نوازان برجسته جاز مانند هربی هنکاک نیز، موتیف‌های ملودیک خود را با این روش اجرا می‌کنند.
این امکان را دارید تا آرپژ پیانو را با نواختن آکوردهای یک نت در یک‌زمان اجرا سازید و مراقب باشید که هر نت را در یک الگوی ریتمیک ثابت نگه دارید. برای بهبود نواختن با این تکنیک، مطمئن شوید که تک‌تک نت‌ها را می‌شناسید.
پس از شناخت درست، الگوهایی طراحی کنید تا انگشتانتان در تمام نت‌های آکورد جریان داشته باشند. شرط اجرای درست این روش، سرعت زیاد در حرکت صعودی و نزولی انگشتان است. هر الگوی آرپژی بر اساس نیاز موسیقی، اثر موردنظر، یا سلیقه نوازنده تغییر خواهد کرد.
تمرین مداوم با این الگوها و آکوردهای مختلف به نوازنده کمک می‌کند تا مهارت بیشتری در استفاده از این تکنیک‌ها و الگوها بیابد. الگوهای نواختن بر این اساس متفاوت هستند اما مهم‌ترین آن‌ها، عبارتند از:
الگوی معمول (Root Position)
در این الگو، نت‌های آکورد به ترتیب از پایین به بالا یا بالا به پایین (بر اساس آرپژی که می‌خواهید) نواخته می‌شوند. به‌طور معمول، انگشتان شست، میانه و نشانه برای نواختن نت‌ها به‌کار می‌روند. انگشت شست با پایین‌ترین نت شروع می‌کند. این الگو از اولین الگوهایی است که خواهید آموخت.
آرپژ معکوس (Inverted Arpeggios)
در این الگو، آرپژها از نت‌های مختلف آکورد و به‌صورت معکوس (با شروع از نت‌های بالاتر آکورد) نواخته می‌شود. این الگو برای ایجاد تنوع در صدای آکورد و انتخاب ملودی‌های جدید مهم است. پیش‌نیاز آن، یادگیری دقیق الگوی پیشین خواهد بود.
آرپژهای همزمان (Simultaneous Arpeggios)
در این حالت، نت‌های آکورد به‌صورت همزمان و در جایگاه‌های مختلف با انگشتان مختلف دست راست نواخته می‌شوند. این نوع از آرپژها برای ایجاد طرح‌های سازگار و هارمونیک مفید هستند.
چه نکاتی را باید در مورد آرپژ بدانیم؟
یادگیری هیچ ساز و هیچ تکنیک موسیقایی بدون دانستن نکات اساسی آن ممکن نخواهد بود. این نکات به ظاهر ساده، در اول کار و البته در بلند مدت، مسیر یادگیری را هموارتر خواهند کرد. برخی از این نکات عبارتند از:
مکث معقول
وقفه کوتاه و معقول بین نواختن هر نت، مخصوصا در آرپژهای سریع، بسیار مهم است. این مکث‌ها به شما اجازه می‌دهند تا نت‌ها را با دقت بیشتر اجرا و از ایجاد صدای پراکنده جلوگیری کنید. اجرای آرپژ نه‌تنها به ترتیب نت‌ها، بلکه به شیوه نواختن هر نت نیز بستگی دارد. کنترل دینامیک و شدت صدا در طی نواختن آن‌ها بسیار اهمیت دارد. بنابراین، تا جای ممکن تمرین کنید تا این مکث‌ها وارد ناخودآگاه شما شوند.
تعادل بین انگشتان دو دست
در نواختن با این تکنیک، توجه‌به تعادل بین انگشتان دو دست بسیار اهمیت دارد. گاهی باید برای استفاده از این تکنیک از تعداد انگشت‌های زیادی بهره ببرید. در چنین وضعیتی، هماهنگی و ایجاد تعادل بین دو دست، حرف اول را می‌زند. برای اجرای دقیق آرپژها، انگشتانی که برای نواختن نت‌ها استفاده می‌کنید باید قوی و دقیق باشند. تمرین‌هایی که در تقویت انگشتان و افزایش انعطاف و دقت آن‌ها نقش دارند، بسیار مفید هستند.
آشنایی با موقعیت دقیق کلاویه‌ها
کلاویه (کلیدهای سیاه و سفید پیانو)، نت موسیقی مورد نظر شما را تولید می‌کنند. آشنایی با موقعیت دقیق کلاویه‌های لازم برای نواختن هر آرپژ، در ظرافت قطعه مورد نظر بسیار تاثیر دارد. مطمئن شوید که انگشتان شما در جای درستی روی کلاویه‌ها هستند تا نت‌ها به‌درستی و باکیفیت نواخته شوند. همزمان باید تعادل، دقت و هارمونی در عوامل مختلفی را مدیریت کنید.
جمع‌بندی
آرپژ، تکنیکی مهم در دنیای موسیقی است که نت‌های یک آکورد را به ترتیب متوالی می‌نوازد. این تکنیک به‌دلیل علاقه هنرجویان به برخی سازها مانند پیانو و گیتار، یک بخش جدایی‌ناپذیر فرایند یادگیری محسوب می‌شود. نوازندگان به کمک این فن نوازندگی می‌توانند نت‌های یک آکورد را به شیوه‌های مختلفی اجرا کنند. تنوع در اجرا در عین حفظ ظرافت و زیبایی موسیقایی، نشان از مهارت بالای نوازنده دارد. ضمن آنکه، نشان‌دهنده سطحی از پیشرفت در اجرا است که تنها با تمرین مداوم به‌دست می‌آید.
