ساز هـــای سنتی ایرانی
IRANIAN
INSTRUMENTS.
TRADITIONAL
با مروری بر تاریخچه غنی موسیقی در ایران حتما شما هم به این نتیجه خواهید رسید که علت غنای این هنر در کشورمان تا حدودی وابسته به تنوع سازهای سنتیمان است. از گذشته تا کنون آهنگسازان ایرانی، از سازهای مختلفی برای ساخت قطعات موسیقی استفاده میکردند. در این مقاله چند نمونه از معروفترین و محبوبترین سازهای ایرانی را معرفی کردهایم.
سازهایی از تمدن چندهزار ساله
Instruments from old times
انواع سازهای ایرانی
سازهای موسیقی دستگاه ایران و سازهای موسیقی نواحی ایران دو دسته کلی از آلاتی هستند که در موسیقی ایرانی از آنها استفاده میشود. به طور کلی معروفترین سازهای موسیقی ایرانی فارغ از دستهای که در آن جای میگیرند عبارتند از:
سهتار
سهتار معروفترین ساز کلاسیک ایرانی است که برای بیان احساسات یک قطعه موسیقی بسیار مناسب است. این ساز در دسته سازهای زهی مضرابی قرار گرفته و با وجود اینکه در گذشته در خانواده تنبور قرار میگرفت؛ امروزه در کنار ساز تار به عنوان یک آلت موسیقی محبوب و مستقل در موسیقی اصیل ایرانی شناخته میشود. نخ، چوب، نایلون، زه و فلز اجرای اصلی این ساز را تشکیل میدهند. برخلاف تصور عموم، سهتار داری 4 سیم است که از نظر ضخامت با یکدیگر متفاوت هستند. علیشاه نام فردی است که سیم چهارم را به این ساز اضافه کرد. از این رو به این سیم، سیم مشتاق نیز گفته میشود.
تار
این ساز زهی مضرابی هم جزء سازهای محبوب و معروف ایرانی در دنیا شناخته میشود. پوست، استخوان، چوب، فلز و زه اجزای اصلی تشکیلدهنده این ساز که 95 سانتیمتر طول دارد هستند. تار دارای 6 سیم فلزی است. برای کودک کردن ساز باید سیم اول با دوم و سیم سوم با چهارم با هم کوک شوند. سپس سیم پنجم با سیم اول و دوم هم صدا شده و سیم ششم به صورت یک اکتاو بمتر از سیمهای اول و دوم کوک میشود.
موسیقی کلاسیک در دورههای مختلف، حالت و الگوهای متفاوتی داشته است و بر این مبنا، به دوران کهن (تا انتهای قرن پنجم میلادی)، دوران اولیه (ابتدای قرن ششم تا انتهای قرن شانزدهم که محدودههای سدههای میانه یا قرون وسطی و رنسانس را شامل میشود)، دوران قواعد مشترک (ابتدای قرن هفدهم تا ابتدای قرن بیستم که محدودههای باروک، گالانت، کلاسیک و رمانتیک را در بر میگیرد) و موسیقی معاصر (از ابتدای قرن بیستم تا امروز) تقسیمبندی میشود.
تمبک
تنبک یک ساز کوبهای است که به نامهای دیگری مانند ضرب، دمبک و دندونک نیز در دنیای موسیقی شناخته میشود. از این ساز خوش صدا برای برگزاری جشنها و بزمهای ایرانی به وفور استفاده میشود. تمبک از چوب درخت افرا، توت و یا گردو ساخته میشود. بخش تنه این ساز حجیمتر از بخش نفیر آن است. برای نتنویسی تمبک، خط اول حامل نشانه ناحیه مرکزی، خط دوم نشانه ناحیه میانی و خط سوم نشانه ناحیه کناری است.
کمانچه
کمانچه نوعی ساز زهی آرشهای محسوب میشود و در گذشته به نام رباب نیز در دنیای موسیقی ایرانی مشهور بود. این ساز که جزء قدیمیترین سازهای ایرانی است؛ از پوست، چوب، فلز و استخوان تشکیل شده است و به صورت استاندارد 75 سانتیمتر طول دارد. کمانچه نیز مانند سهتار داری 4 سیم از جنس فلز است که تفاوت اصلی بین آنها، میزان ضخامتشان است.
سنتور
سنتور یکی از محبوبترین و در عین حال قدیمیترین سازهای ایرانی است که به کمک مضرابی که روی زههای آن ضربه وارد میکند نواخته میشود. به همین خاطر این سازه در دسته سازهای زهی مضرابی جای دارد. برای ساخت بدنه چوبی سنتور معمولا از تنه درختان مستحکمی مانند فلفل و گردو استفاده میشود. روی بدنه این ساز 9 خرک سل کوک وجود دارد. سنتور دارای 72 سیم است که 36 تای آنها به رنگ زرد و در گروههای 4 تایی روی 9 خرک سمت راست و 36 سیم دیگرش سفید و به همان شکل یعنی در گروههای 4تایی روی خرک سمت چپ قرار دارد. وسعت این ساز یک نت بیشتر از سه اکتاو است.
سازهای ایرانی که به شما معرفی کردیم؛ جزء سازهای بسیار شناخته شده در موسیقی ایرانی محسوب میشوند. به غیر از این سازها، آلات موسیقی دیگری نیز وجود دارد که قدمت آنها به چند صد سال قبل باز میگردند ولی امروزه کمتر از آنها برای ساخت قطعات موسیقی استفاده میشود. به عنوان مثال چنگ، مغنی، ارغنون و چندین ساز دیگر از جمله آلات موسیقی بسیار قدیمی هستند که خواستگاه آنها به ایران کهن باز میگردد.
DEPARTMENT
TRADITIONAL IRANIAN STYLE
دورههـــــای موســــــیقی ایرانی
Persian Music
Traditional and Persian
رباب
رباب از آن دسته سازهای قدیمی ایرانی است که در دسته سازهای نواحی ایران محسوب شده ولی از نظر فنی نوعی آلت موسیقی زهی آرشهای است. ساز رباب که در متون و ادبیات کهن به وفور نام آن آورده شده است؛ از پوست، نخ نایلون، چوب و یا زه ساخته میشود. در نقاط مختلف کشورمان این ساز را به طرق مختلفی مینوازند. در برخی از نواحی از تار و مضراب برای خارج کردن صدای رباب استفاده میشود و در بعضی از نقاط نوازندگان به کمک آرشه این کار را انجام میدهند. ساز رباب دارای شش وتر است که به صورت دو به دو با هم کوک میشوند.
قانون
قانون هم جزء آن دسته از آلات موسیقی است که قدمت زیادی داشته و از نظر فنی در دسته سازهای زهی مضرابی قرار میگیرد. فرم بدنه این ساز به شکل ذوزنقه قائمالزاویه است و پوست، چوب، فلز، استخوان و زه مهمترین اجزای تشکیلدهنده آن محسوب میشوند. برای نواختن این ساز خوش صدای ایرانی باید ضلع بزرگتر بدنه ذوزنقه مانند ساز را روی میز یا پا قرار داده و به کمک دو انگشت سبابه دست چپ و راست که مجهز به مضراب هستند ساز را نواخت.
نی
نی تقریبا قدیمیترین ساز بادی در موسیقی ایرانی است که از گیاهی به همین نام ساخته میشود. نی که برای ساخت این ساز به کار برده میشود باید دارای 6 گره و 7 بند باشد. به همین خاطر گاهی در برخی از متون به نی، ساز هفتبند نیز گفته میشود. برای نواختن این ساز باید از دهانه آن هوا را به کمک دهان وارد بدنه استوانهای شکلش کرده و به کمک انگشتگذاری بر روی سوراخها و تغییر فشار هوا، نتهای مورد نظر را تولید کرد. وسعت این ساز معمولا دو اکتاو و نیم است.
قیچک
قیچک یک سازه آرشهای و قدیمی در موسیقی ایرانی قلمداد شده و از اجرای مختلفی تشکیل شده است. فلز، چوب و پوست اصلیترین اجزای قیچک هستند که به طور معمول 56 سانتیمتر طول دارد و وسعت آن 2 اکتاو است. برای کوک کردن این ساز سیمهای سوم و چهارم آن در درجات متفاوت قابل تغییر هستند.
عود (بربط)
بربط که در زبان عربی به عود نیز شهرت دارد؛ یک ساز زهی مضرابی قدیمی است که از 10 وتر که به صورت دو به دو با هم کوک میشوند تشکیل شده است. وسعت این ساز نیز دو اکتاو است.
گالری و ویدیو
MULTIMEDIA
